Avtodayanacaqda maşın saxlayan sürücülər niyə və kimə pul verməlidirlər?

 

Hər hansı bir küçədə, döngədə, dalanda bir neçə dəqiqəlik dayananda - mağazadan su alanda, evdən nə isə götürmək üçün avtomobilinizi bir neçə dəqiqəlik saxlayıb qayıdanda gərək cibinizdə pulunuz olsun. Çünki, hər dəfə qoluna sarğı bağlamış "ərəbzəngilər” başınızın üstünü kəsdirəcəklər ki "pul ver”. 

İndi şəhərin az qalan bütün küçələrinin kənarları zəbt edilib, pullu dayanacağa çevrilib. Bunların bəzilərində parkomat olsa və ya pulu qanuni fəaliyyət götürən işçilər yığsa da, bəzilərində qoluna qırmızı lent bağlanmış, amma üzərində heç bir sənəd olmayan adamlar sürücülərdən pul yığır. Hətta, bir çox yerlərdə, səkilərin üstündə maşın dayanacağı açıblar ki, nəticədə piyadalar maşın yolu ilə getməli olurlar.

Sürücü Nazim Alıyev deyir ki, vətəndaşın, sakinin öz maşınını öz şəhərində haradasa dayandırmaq, saxlamaq hüququ olmalıdır və bunun üçün pul ödəməli deyil: "Dünyanın ən böyük şəhərlərində belə bütün dayanacaqlar pullu deyil. Bizdə isə pulsuz bircə yerdə belə maşın saxlamaq mümkün olmur. Üstəlik dayanacaq qiymətləri də çox bahadır. Əgər gün ərzində işinlə bağlı bir neçə yerdə dayanmalısansa, maaşını bütövlükdə buna verməlisən. Belə biabırçı vəziyyət heç yerdə ola bilməz”.

Yol hərəkəti təhlükəsizliyi üzrə ekspert Ərşad Hüseynov da hesab edir ki, bütün küçələrdə dayanacaqların pullu olması normal hal deyil: "Bəli, istənilən şəhərdə ödənişsiz parklama yerləri də olmalıdır. Açıq küçə və prospektlərdə parklanmanın ödənişli olma meyarı müəyyən edilməli və yalnız buna uyğun ödənişli yerlər təşkil edilməlidir. Qalan yerlər isə hamı üçün ümumi qaydada açıq və ödənişsiz olmalıdır”.

Sürücü İlkin Abbasov bizimlə söhbətində deyir ki, həmin dayanacaqlarda sürücülərdən alınan rüsumun əvəzində çek verilməlidir. Lakin əksər yerlərdə heç bir çek, qəbz vermirlər. Yığılan vəsait də kimlərinsə cibinə gedir: "Qeyri-qanuni fəaliyyət göstərən dayanacaqlar da var ki, vətəndaşları aldadaraq pul yığırlar. Kimsə qoluna qırmızı lent bağlayıb gəlib yolun kənarında sürücülərdən pul yığa bilər, ancaq, bu, o demək deyil ki, onlar hansısa dövlət qurumunun işçiləridir. Mən belə yerlərdə pul ödəmirəm”.

Ekspert Ərşad Hüseynov deyir ki, mağazaların və sair obyektlərin qarşısında və müəyyən küçələrdə dayanıb avtomobillərdən pul yığan şəxslərin qarşısı alınmalıdır, çünki bunlar çek vermirlər ya da əhəmiyyətsiz kağız parçası verirlər ki, nəticədə bu pullar da büdcəyə çatmır.

Mütəxəssisin fikrincə, onların qarşısını polis, yerli icra hakimiyyətləri və vergi orqanları birgə almalıdırlar: "Belə "xidmət"in qanuniliyi aydınlaşdırılmalı, təqsirli adamlara qarşı konkret iş görülməlidir”.

Şəhərdə aparılan reydlər zamanı bəzi pulyığanlarla söhbət edilib. Mərkəzi küçələrdə əynində uniforma olanlar da sürücülərə çek vermirlər. Bu barədə soruşanda bildirdilər ki, onlara çek vuran aparat təqdim edilməyib.

Şəhərin mərkəzindən kənar küçələrdə isə maraqlı məqamlarla rastlaşdıq. Qoluna qırmızı lent bağlamış adamlar sürücülərdən pul yığırlar. Əksəriyyəti konkret işlədiyi idarənin adını, pulun hara çatdığını belə bilmir. 

Bakıxanov qəsəbəsində, Qara Qarayev metrosu ətrafındakı küçələrdə və Sabunçuda söhbətləşdiyimiz "pul yığanlar” adlarını deməkdən çəkindilər, amma bizə maraqlı faktlar danışdılar. Hətta bəziləri yalvardılar ki, onların çörəyinə bais olmayaq, adlarını və yerlərini yazmayaq. 

Onlardan birinin dediyinə görə, bu dayanacaqların heç biri qanuni deyil, hərəsinin öz qeyri-rəsmi sahibi var. Onlara plan qoyulur və hər axşam gəlib pulu aparırlar. Hətta, Sabunçudakı dayanacaqda işləyən oğlan yığdığı pulu aparan tanış adamın bu pulları hər axşam yaxınlıqdakı restoranda xərclədiyini deyir. Gənc, gündə təxminən 100 manat yığdığını, özünün isə 15 manat qazandığını deyir.

Müşahidələrimiz zamanı gördük ki, "pul yığanlar” sürücülərə standart qiymət demirlər. Bahalı maşınlarla gələnlərə "nə verirsən ver” deyirlər ki, onların da çoxu 1 manat verir, çünki, cavan pulyığanın dediyi kimi, onlar ciblərinə xırda pul qoymağı "zapodlo” sayırlar. 

Bir sözlə bir neçə saat müxtəlif dayanacaqlarda müşahidə aparmaq kifayətdir ki, milyonlarla pulun dövlət büdcəsinə çatmalı olduğu halda, başqa yerlərə getdiyinin şahidi olasan.

"Yerli (bələdiyyə) vergilər və ödənişlər haqqında Azərbaycan Respublikası Qanununun” 9-cu maddəsində göstərilir ki, bələdiyyə ərazilərində hüquqi və fiziki şəxslərə məxsus olan ixtisaslaşdırılmış avtomobil dayanacaqları və ya bələdiyyələrin qərarına əsasən müəyyən edilmiş yerlərdə bütün növ nəqliyyat vasitələrinin daimi və ya müvəqqəti dayanacaqları üçün ödəniş yerli özünü idarəetmə orqanına ödənilməlidir.

Bundan əlavə, "Bələdiyyələrin maliyyəsinin əsasları haqqında Azərbaycan Respublikası Qanununun” 7-ci maddəsində isə göstərilir ki, kurort rüsumu, mehmanxana rüsumu, avtomobillərin dayanacaqları üçün rüsum və qanunla müəyyən edilən digər yerli vergi və ödənişlər bələdiyyə gəlirləri kimi xarakterizə olunub. 

Bələdiyyələr üzrə ekspert Vüqar Tofiqli deyir ki, Qanunda hətta bu vəsaitlərin necə və hansı formada yığılması da əksini tapıb: "Lakin burada söhbət bu sahənin inhisara alınmasından gedir. Bakı Şəhər İcra Hakimiyyəti tərəfindən 2002-ci ildə 2 dəfə Sərəncam verildi və qanunun əksinə olaraq bələdiyyələrin sırf səlahiyyətində olan maliyyə istiqaməti dəyişdirilərək BŞİH-in strukturuna verildi. Əsas gətirildi ki, guya şəhər dayanacaqlarında xaosdur, iş düzgün qurulmayıb. O vaxtdan bələdiyyələr avtomobil dayanacaqlarından daxil olan ödənişləri yığa bilmirlər. Halbuki, bu istiqamət birbaşa bələdiyyələrin sərəncamında olmalı idi. Fikrimcə, hazırda bu işlə bələdiyyədən başqa digər bir orqanın, təşkilatın məşğul olması qanunvericiliyə ziddir”.

Ekspert  deyir ki, bu istiqamətdən daxil olan ödənişlər bələdiyyəyə daxil olsa bu, həm yerli problemlərin həlli, həm də əhalinin sosial probleminin həlli demək olar: "Dayanacaqlardan yığılan illik vəsait bütün Bakı bələdiyyələrinin büdcəsinin hamısına bərabərdir”.